TELAAH PRANATA AGAMA TRADHISI BUKA LUWUR IBU MAS SEMANGKIN

Tradisi Buka Luwur yaiku kanggo pangeling marang Haule Ibu Mas Semangkin sing ana ing Dhesa Mayong Lor. Tradisi iki lumrahe dianake wektu 10 Muharram utawa 10 Sura. Wujud acarane yaiku ana kirab lan njaluk berkah marang leluhure. Ana ing Makam Ibu Mas Semangkin sing diarani Buka Luwur kuwi lumrahe ganti kain putih ana ning kijing pesarean.

Asal-usule kedadeyan Buka Luwur kasebut yaiku wektu jaman biyen ana wong wadon kang sekti yaiku Ibu Mas Semangkin, ing jaman semana Jepara sa-antero mligine Dhesa mayong digawe dredah dening para begal sing isih ngabdi marang Aryo Penangsang. Ibu Mas Semangkin rumangsa sedhih amarga papan panggonan iku nggone bibine yaiku Kanjeng Ratu Kalinyamat, krungu kebar kaya mangkono, banjur dheweke melu perang kanggo brantas para begal sing gawe dredah ning Jepara. Sawise ngalahake para begal Ibu Mas Semangkin ora gelem mulih ana ing Pajang. Ibu Mas Semangkin ana ing Mayong ngajari para warga ngelmu kanuragan, ngaji, nandur pari, lan gawe gerabah saka lemah lempung. Nganti sedane Ibu Mas Semangkin tetep ngabekti ana ing Dhesa Mayong. Mula saka kuwi kanggo pangiling-iling amarga jasane Ibu Mas Semangkin lan dianggep dadi pepundhen Dhesa Mayong Lor, para warga gawe tradhisi sig diarani Buka Luwur.

Buka Luwur iki lumrahe dianake para warga sing dipandegani dening Lurah dhesa. Nanging ora kelalen yen saka Trah Sunan Prawoto yaiku Bagus Mukmin lan Trah Kadilangu Demak teka ana ing Buka Luwur Ibu Mas Semangkin. akih sing Masyarakat Bebrayan mligine Warga Dhesa Mayong padha ngrubung nonton lan njaluk berkah wektu Upacara Buka Luwur. Sarta ana juru kunci makam.

Ubarampe utawa piranti kang dibutuhake kanggo Buka Luwur Ibu Mas Semangkin yaiku Kain Putih utawa luwur, Kembang Setaman, Ingkung Pithik, Sega Tumpeng Sarobyong, Minyak Jamas, Sega Bungkusan, Jajan Pasar, lan Bubur pitung Warna.

Tatacara tradhisi Buka Luwur Ibu Mas Semangkin wektu bengi sadurunge dianakake pengajian. Esuke dianakake Kirab. Wektu kirabe kuwi di Pandegani dening Bapak Lurah Dhesa Mayong. Nanging Bapak Lurah Dhesa Nitih jaran gawa Kain Luwur sing awujud putih lan Minyak Jamas. Semana uga piranti Sega Tumpeng Sarobyong lan jangkepe digawa dening para warga. Kirabe kuwi mubeng Dhesa Mayong Lor sabanjure Minyak Jamas lan Kain Putih mau diwenehake dening Juru Kunci. Banjur Kain Luwur mau dibukak diganti sing anyar.  Diwenehi Minyak Jamas lan Kembang Setaman. Sawise mangkon banjur donga sing ning kono ana Piranti sing dibutuhake kanggo Buka Luwur kayata Sega Tumpeng Sarobyong, Jajan Pasar, Bubur pitung warna lsp. Sabubare donga terus Sega Bungkusan mau diwenehake para warga nganggo cara diuncalake. Nalika semana para warga seneng banget amarga duwe kapercayan kanggo berkah lan rejeki. Sawise kaya mangkono mau acarane ditutup nganggo donga dening Kyai utawa Sesepuh sing pinter agama.

Nanging ubarampe sing dibutuhake kanggo Buka Luwur mau duweni werdi yaiku:

1. Sega Tumpeng Sarobyong iku minagka pralambang kanggo pengarep masyarakat Dhesa Mayong Muji Syukur marang Gusti ingkang Maha Welas Asih.
2. Kembang Setaman yaiku ana 4 =  Mawar (kanggo nyumingkiri hawa napsu), Kanthil (kudu tansah kumanthil marang leluhur), Melati (kudu eling lan waspada),  Kenanga (kudu ilang sangkan paran dumadine).
3. Minyak Jamas pralambang kanggo ngarumake ing makam mligine Supaya Ibu Mas Semangkin tansah Arum ana ing Swarga.
4. Kain Luwur/kain putih pralambang kasucian.
5. Jajan Pasar yaiku minangka pralambang kanggo guyub rukun lan gotong royong marang para warga.
6. Bubur Pitung werna yaiku pralambang kanggo pitulungan marang Gusti.
7. Ingkung Pithik yaiku kanggo atur pakurmatan marang leluhur.

Kabeh Tradhisi Buka Luwur Ibu Mas Semangkin duweni ancas, yaiku muji sukur marang Gusti Akarya Jagad amarga Gemah Ripah Loh Jinawi dhesa Mayong Lor, lan kanggo nyumingkirake penyakit ana ing dhesa.  Sarta kanggo pakurmatan marang Ibu Mas Semangkin minangka pepundhen Mayong Lor.

Analisis Pranata Agama

Dingeti saka segi sudut pandange agama, Tradhisi Buka Luwur iku kalebu Pranata Agama. Amarga Tradhisi kasebut isih nggunakake donga-donga yaiku dongane wong Islam, lan sesajine padha didongani sing duweni ancas utawa pralambang pengarep-arepe warga Dhesa Mayong Lor nyuwun berkah sarta Kaslametan.

Saka kedadeyan iku dudutane kabeh Masyrakat Mayong Lor nyuwun papan panggonane diadohake saka memala lan aja diweki gagal panen utawa puso mulane para warga gawe tradhisi kasebut kanggo nyuwun kaslametan lan rasa sukur marang Gusti ingkang Maha Welas Asih. Apa maneh acarane nganggo donga sing dipandegani dening sesepuh sing pinter agama, sesepuhe padha wae percaya yen ana ing donya urip kudu tansah rukun santosa.